Tên di sản : Đình Ngoại Thôn
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 2515/QĐ-UBND
Giới thiệu
Hiện tại di tích gồm có công trình Đình và Nhà thờ Mẫu.
Về cấu trúc của ngôi đình: Hiện nay đình làng Ngoại Thôn nằm trên thế đất bằng phẳng phía Bắc của làng. Từ ngoài vào trong di tích gồm có các công trình sau:
Sân đình: Sân đình cao hơn so với đường đi và toàn bộ khuôn viên của ngôi đình. Sân đình hình chữ nhật có diện tích 231m2 (chiều dài 21m, chiều rộng 11m). Toàn bộ sân được lát gạch bát có kích thước 20cm x 20cm.
Đình: Toàn bộ ngôi đình được kết cấu hình chữ đinh (J) gồm Tiền đường và Hậu cung, được xây dựng quay mặt hướng Tây.
Tiền đường là ngôi nhà 3 gian, tường hồi tay ngai có diện tích 45m2 (kích thước chiều rộng 5m x chiều dài 9m). Phần mái được lợp ngói liệt và ngói mới, bờ nóc, bờ giải và đấu nắm cơm được đắp bằng hồ vữa. Phía trước đình là hiên chạy dài theo chiều ngang của toàn bộ ngôi đình, phía trên đắp hình lưỡng long chầu nhật. Hiên cao hơn so với sân đình 13cm, rộng là 1,6m. Phía trước hiên có 3 cửa cuốn vòm cao 2,4m, rộng 1,85m. Chiều cao mái hiên là 2,5m. Ngăn cách giữa hiên và bên trong Tiền đường là hệ thống cửa gỗ gồm một cửa lớn và hai cửa nhỏ.
Cửa lớn nằm ở gian giữa có kích thước cao 2m, rộng 1,2m, gồm hai cánh bằng gỗ. Hai cửa bên được làm đăng đối và giống nhau, kích thước nhỏ hơn so với cửa chính (rộng 0,8m, cao 1,9m). Mỗi bên gồm hai cánh cửa gỗ tương tự cửa giữa.
Tiền đường gồm 3 gian, 2 vì phía trên được cuốn vòm bê tông. Phía trên có các hoành, rui, mè bằng luồng được trải đều trên toàn bộ phần mái. Nền đình được lát gạch bát có kích thước 25cm x 25cm.
Tại gian giữa của Tiền đường (phía tường hậu) được xây dựng một gian Hậu cung nằm dọc so với nhà Tiền đường. Ngăn cách giữa gian Hậu cung và Tiền đường là hệ thống cửa cuốn vòm, gồm 3 cửa cuốn vòm. Kích thước cửa giữa cao 2m, rộng 1,2m, hai cửa bên bằng nhau có kích thước cao 1,94m; rộng 0,8m. Cánh cửa bàng gỗ. Toàn bộ phần mái được lợp ngói liệt và mới trên hệ thống rui mè bằng luồng.
Về hệ thống thờ tự tại di tích:
Gian hậu cung đình gồm ba bệ thờ được xây bằng gạch:
Bệ thứ nhất (trên cùng) có kích thước cao 2,55m; rộng 0,94m; dài 1,5m. Trên đặt long ngai và pho tượng mới, tư thế tượng ngồi, có kích thước cao 0,7m; rộng 0,48m; dày 0,42m.
Bệ thứ hai có kích thước cao 2,25m; rộng 0,82m; dài 1,8m, phía trên đặt long ngai và pho tượng mới có tư thế và kích thước tương đối giống pho tượng phía trên.
Bệ thứ ba có kích thước cao 1m, rộng 1,8m, dài 1,8m, đặt long ngai, thần vị, một pho tượng mới nhỏ hơn, có kích thước cao 0,6m; rộng 0,42m; dày 0,38m và một số đồ thờ như: mâm bồng, đài chén, bát hương...
Như vậy, đình làng Ngoại Thôn tuy kiến trúc đơn giản mới được xây dựng, nhưng toàn bộ hệ thống kết cấu của ngôi đình được liên kết với nhau một cách hợp lý theo cách thức đăng đối, tạo cho ngôi đình chắc chắn, thoáng mát.
Nhà thờ Mẫu:
Được xây dựng cùng hướng với ngôi đình, cách đình 2m về phía Bắc.
Nhà thờ Mẫu được nhân dân tôn tạo lại vào năm 2005.
Về cấu trúc: Nhà thờ Mẫu được xây dựng và kết cấu tương tự và nhỏ hơn ngôi đình, gồm 3 gian Tiền đường và 1 gian Hậu cung.
Tiền đường: Có diện tích 28m2 (chiều dài 7m x chiều rộng 4m). Hậu cung: Có diện tích 15,64m2 (chiều dài 7m x chiều rộng 3,4m). Gian hậu cung Nhà thờ Mẫu cũng được xây ba bệ thờ bằng gạch:
Bệ thứ nhất (trên cùng) có kích thước cao 2,2m; rộng 0,5m; dài 1,8m. Phía trên đặt tượng Mẫu Liễu Hạnh trên long ngai. Tượng mới bằng gỗ, tư thế ngồi, có kích thước cao 0,68m, rộng 0,46m, dày 0,38m.
Bệ thứ hai có kích thước cao 1,77m, rộng 0,5m, dài 1,8m, trên đặt 3 pho tượng gỗ mới (tượng hầu).
Bệ thứ ba có kích thước cao 0,77m, rộng 1,6m, dài 1,8m. Trên đặt bát hương và một số đồ thờ như: mâm bồng, đài chén, ống hương,...Như vậy, Đình Ngoại Thôn là một trong những ngôi đình mới được tôn tạo lại trên nền móng của đình cũ. Hệ thống kết cấu đơn giản nhưng chắc chắn, không gian hài hoà.
Các hiện vật trong di tích:
Trải qua thời gian dài tồn tại, một số hiện vật tại di tích đã bị mất mát và hư hỏng. Tuy nhiên, nhân dân địa phương đã bảo vệ và gìn giữ được nhiều hiện vật cổ và từng bước bổ sung thêm một số đồ thờ cần thiết vào trong đình.
Hiện nay, đình làng Ngoại Thôn còn lưu giữ được nhiều hiện vật có giá trị gồm:
Hiện vật bằng gỗ:
Tượng mới: 06 pho; Long ngai mới: 05 cái; Mâm bồng cổ: 03 Cái; Mâm bồng mới: 03 cái; Đài chén cổ: 12 cái; Đài chén mới: 15 cái; Lọ hoa mới: 02 cái; Lọ hương mới: 02 Cái; Cây nến: 04 cái; Tắc tải cổ: 01 cái; Tắc tải mới: 02 cái; Kiếm gỗ: 06 cái; Bảng chúc: 01 cái; Khay mịch cổ: 02 cái; Khay mịch mới: 02 cái; Thần vị cổ: 02 cái; Thần vị mới: 01 cái; Chấp kích: 01 bộ (loại mới); Bát bửu: 01 bộ (loại mới)
Đồ đá:
Bát hương đá cổ: 01 cái; Chân tảng cổ: 12 tảng; Bia đá: 02 tấm; Tấm bia thứ nhất: “Thạch văn bi” có kích thước cao 1,17m (trán bia cao 0,28m), rộng 0,76m (riềm bia rộng 0,8m), dày 0,13m. Trán bia hình vòng cung được trang trí hình lưỡng long chầu nhật, riềm bia được trang trí hoa văn cách điệu. Bia khắc chữ Hán một mặt hiện đã bị mờ gần hết.
Tấm bia thứ hai: “Việt Nam Dân chủ cộng hoà nhị niên” (1946) có kích thước cao 1,2m, rộng thân 0,72m (riềm bia rộng 0,7m), dày 0,13m. Trán bia phình ra hai bên được trang trí hình lưỡng long chầu nhật. Riềm bia trang trí hoa cúc dây leo cách điệu. Bia khắc chữ Hán một mặt chữ đã bị mờ gần hết nên không rõ nội dung.
Đá lan giai: 19 tảng
Đồ sứ:
Bát hương mới: 12 cái;
Bát hương loại nhỏ (thế kỷ XVII): 02 cái;
Bình đựng hoa. 04 cái;
Đĩa cổ: 03 cái
Đồ giấy:
Gồm 01 đạo sắc phong niên hiệu Khải Định thứ 9 (1924). (Hiện đang được dòng họ Nguyễn, xã Đa Lộc, huyện Hậu Lộc lưu giữ).
Đồ đồng:
Lư hương: 01 cái (mới); Cây nến: 02 cái (mới); Chiêng đồng: 01 cái (mới)